Na czym polega badanie USG i kiedy lekarz może je zlecić?

Badanie USG polega na obrazowaniu narządów i tkanek za pomocą fal ultradźwiękowych. Lekarz zleca je, gdy potrzebna jest szybka i bezpieczna ocena struktur wewnętrznych, np. przy bólu brzucha, urazie, obrzęku, kontroli przepływu krwi czy monitorowaniu ciąży. USG jest nieinwazyjne, bezbolesne i nie wykorzystuje promieniowania jonizującego, dlatego można je powtarzać w razie potrzeby.

Przeczytaj również: Laseroterapia w leczeniu gęsiej stopy - jakie są korzyści z tej metody na Śląsku?

Na czym dokładnie polega badanie USG?

Badanie ultrasonograficzne (USG) wykorzystuje fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości. Głowica aparatu wysyła ultradźwięki, które odbijają się od tkanek i wracają do przetwornika. Komputer przetwarza sygnał na obraz wyświetlany w czasie rzeczywistym. Dzięki temu można ocenić kształt, wielkość i strukturę narządów, obecność płynu oraz niektóre zmiany chorobowe.

Przeczytaj również: Jak często należy wykonywać pantomogram i inne zdjęcia rentgenowskie?

Badanie jest nieinwazyjne i bezbolesne. Na skórę nakłada się żel ułatwiający przewodzenie fal, a osoba prowadząca badanie przesuwa głowicę po badanym obszarze. Zwykle trwa to kilkanaście minut. W wielu przypadkach wynik jest omawiany od razu po zakończeniu obrazowania.

Przeczytaj również: Czy badanie wzroku dla dzieci jest bolesne lub stresujące?

Kiedy lekarz może zlecić USG?

USG zleca się, gdy objawy lub wyniki badań wymagają oceny narządów wewnętrznych i tkanek miękkich. Decyzja zależy od dolegliwości pacjenta i podejrzeń klinicznych.

• USG jamy brzusznej: bóle brzucha, wyczuwalne guzki, powiększenie wątroby lub śledziony, nieprawidłowe próby wątrobowe, kontrola pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, ocena nerek i pęcherza.
• USG ginekologiczne: ocena narządu rodnego, potwierdzenie i monitorowanie ciąży, diagnostyka nieprawidłowych krwawień, bólów podbrzusza.
• USG ortopedyczne: urazy mięśni, ścięgien, więzadeł, przewlekłe bóle stawów, obrzęki i ograniczenie ruchomości.
• USG Doppler (dopplerowskie): ocena przepływu krwi w tętnicach i żyłach, podejrzenie zakrzepicy, ocena zwężeń naczyniowych.
• USG tarczycy i szyi: wyczuwalne zmiany w obrębie szyi, nieprawidłowe hormony tarczycy, powiększone węzły chłonne.
• USG piersi i tkanek miękkich: wyczuwalne guzki, ból lub obrzęk, kontrola zmian łagodnych.

Przebieg badania krok po kroku

1) Rejestracja i krótki wywiad: osoba wykonująca badanie pyta o dolegliwości i dotychczasowe wyniki. 2) Przygotowanie: odsłonięcie badanego obszaru i nałożenie żelu przewodzącego. 3) Obrazowanie: przesuwanie głowicy po skórze i obserwacja struktur na monitorze w czasie rzeczywistym. 4) Dokumentacja: zapis zdjęć, ewentualnie opis wstępny. 5) Omówienie wyniku i dalsze zalecenia diagnostyczne.

Do części badań potrzebne jest przygotowanie, np. pełny pęcherz (USG miednicy), bywa też wskazana krótka głodówka (USG jamy brzusznej). Szczegółowe instrukcje są przekazywane podczas umawiania badania.

Co można ocenić w USG, a czego nie pokaże?

USG dobrze obrazuje narządy miąższowe (wątrobę, nerki, tarczycę), pęcherzyk żółciowy, śledzionę, macicę i jajniki, jądra oraz tkanki miękkie i stawy. Umożliwia wykrycie płynu (np. w jamie brzusznej), zastoju w nerkach, powiększonych węzłów czy zmian ogniskowych.

Ograniczenia dotyczą obszarów, gdzie między głowicą a narządem znajduje się powietrze lub gaz (np. jelita) — fale ulegają wtedy rozproszeniu. Kości również blokują ultradźwięki, dlatego wnętrze czaszki dorosłych ocenia się innymi metodami. W takich sytuacjach lekarz może zalecić badanie uzupełniające (np. TK, MR lub RTG).

Bezpieczeństwo i przeciwwskazania

USG nie wykorzystuje promieniowania jonizującego i jest uznawane za bezpieczne w praktyce klinicznej. Można je powtarzać, gdy wymaga tego diagnostyka lub monitorowanie choroby. Nie ma typowych przeciwwskazań ogólnych, natomiast badanie może być utrudnione przy rozległych ranach, oparzeniach, obecności opatrunków lub znacznej ilości gazu w jelitach.

Rodzaje USG i ich zastosowanie

Dobór rodzaju USG zależy od problemu zdrowotnego i lokalizacji objawów. Najczęściej wykonuje się:

• USG jamy brzusznej — ocena wątroby, dróg żółciowych, trzustki, nerek, śledziony, aorty brzusznej.
• USG ginekologiczne (przezbrzuszne lub przezpochwowe) — ocena narządu rodnego i ciąży.
• USG ortopedyczne — diagnostyka ścięgien, mięśni, kaletek, więzadeł i powierzchownych nerwów.
• USG Doppler — badanie przepływu krwi w tętnicach i żyłach kończyn, szyi, jamy brzusznej.
• USG tarczycy i szyi — wole, guzki, węzły chłonne, ślinianki.

Jak przygotować się do wybranych badań USG?

Dla poprawy jakości obrazu warto przestrzegać kilku zasad, jeśli zostaną zalecone:

- USG jamy brzusznej: 6–8 godzin bez posiłku, unikanie produktów wzdymających, woda do picia w niewielkich ilościach. - USG miednicy: pełny pęcherz (wypij wodę 1–2 godziny przed badaniem, nie oddawaj moczu). - USG tarczycy, piersi, tkanek miękkich i stawów: zwykle bez szczególnego przygotowania.

Rola lekarza w zlecaniu i interpretacji USG

Lekarz zleca USG, gdy potrzebuje potwierdzić lub wykluczyć rozpoznanie, ocenić rozległość zmian albo monitorować leczenie. W interpretacji wyników uwzględnia objawy, wywiad, badanie fizykalne i inne testy. Czasem po USG zleca się badania uzupełniające lub kontrolne, aby uzyskać pełen obraz kliniczny.

Praktyczne przykłady wskazań — krótkie scenariusze

„Od tygodnia boli mnie prawa strona brzucha.” — Lekarz kieruje na USG jamy brzusznej, by ocenić pęcherzyk żółciowy, drogi żółciowe, wątrobę i wykluczyć kolkę żółciową lub inne przyczyny bólu. „Po bieganiu mam obrzęk i ból nad piętą.” — Wskazaniem jest USG ortopedyczne w kierunku zapalenia lub uszkodzenia ścięgna Achillesa. „Pojawił się guzek na szyi.” — USG tarczycy i węzłów chłonnych pomaga ocenić charakter zmiany i dalsze kroki diagnostyczne.

Gdzie znaleźć informacje o wykonaniu USG?

Jeśli szukasz szczegółów organizacyjnych (rodzaje badań, przygotowanie, terminy), zapoznaj się z informacją: USG badanie w Żywcu. Materiał ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji medycznej.